Wrzeszcza, Kokoszki, Stara Piła, Liniewo, Stara Kiszewa, Bąk, Czersk

Linia kolejowa z gdańskiego Wrzeszcza przez Starą Piłę, Liniewo, Bąk do Czerska

Odcinek ze Starej Piły do Wrzeszcza oddano 1 maja 1914 roku, jako skrót z Kartuz, poprzez Starą Piłę, do Gdańska. W tym samym czasie trwały już prace na odcinku Czersk-Liniewo. Po I wojnie światowej władze polskie ( m.in. na mocy ustawy z 1921) dokończyły budowę na odcinku Czersk-Bąk (otwarcie 15 października 1928), który służył do budowy magistrali węglowej. Na odcinku Bąk-Liniewo pozostały nasypy i wiadukty oraz zamiary jego dokończenia [1]. Gdzieś w latach 70-tych wykorzystano nasyp kolejowy pomiędzy Starą Kiszewą a Konarzynami do budowy nowej, asfaltowej drogi. Linia na odcinku Wrzeszcz - Kiełpinek od 1945 roku pozostaje nieczynna, choć przez lata pojawiały się plany jej odbudowy.

Odbudowę na odcinku Wrzeszcz (Zaspa) - Kiełpinek zrealizowano w latach 2013-2015. 1 września 2015 roku, niemal w 101 rocznicę, linię oddano do ponownego użytku.


1. Dworzec we Wrzeszczu przed wojną (fot. z "Był sobie Gdańsk. Wrzeszcz.").	2. W tle po lewej perony PKP i SKM. Widok z wiaduktu ul. Kościuszki.	3. Początek nasypu widziany z przystanku SKM-Zaspa.

4. Zburzony wiadukt nad ul. Grunwaldzką (północny przyczółek został rozebrany przy poszerzaniu ulicy).	5. Zburzony wiadukt nad ulicą W.Stwosza/ W.Polskiego w 1945 (fot. z "30 Dni").	6. Zburzony wiadukt nad ulicą W.Stwosza/ W.Polskiego w 1945 (fot. z trójmiej. "GW").

7. Zburzony wiadukt nad ulicą W.Stwosza/W.Polskiego. widziany w kierunku Wrzeszcza.	8. Zburzony wiadukt nad ulicą Chrzanowskiego/Polanki widziany w kierunku Wrzeszcza.	9. Zburzony wiadukt nad ulicą Chrzanowskiego/Polanki. Przyczółek południowy.

10. Przekopane przejście dla pieszych na wysokości ul. VII Dwór.	11. I zaraz obok niego (widzianego w tle) schodki dla pieszych z nasypu.	12. Nasyp widziany w kierunku miejsc ze zdjęć nr 10 i 11.

13. Wiadukt nad drogą dla pieszych koło Kościoła Zmartwychwstania Pańskiego we Wrzeszczu-Strzyży widziany w kierunku ul. Słowackiego w 1955/60 roku, fot. z moich zbiorów rodzinnych.	14. Wiadukt nad drogą dla pieszych obecnie widziany w kierunku Kościoła Zmartwychwstania Pańskiego we Wrzeszczu.	15. Za kościołem, na wysokości ul Gomółki. Antysamochodowe barierki utrudniają jazdę rowerem.

16. Kładka dla pieszych nad linią kolejową, tzw. "Mostek Weisera".	17. Widok spod kładki w druga stronę (w kierunku Czerska). Linia idzie w wielkim wykopie.	18. Kładka i starotorze w latach 60. Widok w kierunku Wrzeszcza (fot. rodzinna ze zbiorów Piotra Jakubiaka).

19. To samo miejsce i widok współcześnie. Zarośnięcie zboczy spowodowało ich osunięcia i zasypanie rowów odpływowych.	20. Półprzekop dla pieszych ma wysokości ul. Trawki.	21. Widok na nasyp w okolicy tego samego miejsca przed 1945 rokiem (Hoffmann).

22. Tuż przed ul. Słowackiego. Po prawej kościół w Brętowie. Widok w k. Wrzeszcza.	23. Zburzony wiadukt nad ulicą Słowackiego w 1945 (fot. z "30 Dni").	24. Zburzony wiadukt nad ulicą Słowackiego, widok (w ciągu nasypu) w kierunku Wrzeszcza.

25. Zburzony wiadukt nad ulicą Słowackiego, widok w kierunku Wrzeszcza.	26. Rozbiórka przyczółka i przęsła północnego. 31.08.2006.	27. Widok w kierunku Wrzeszcza.

28. Widok na oba przyczółki (w kierunku Wrzeszcza).	29. Przyczółek północny prawie rozebrany. 2409.2006.	30. Przyczółek południowy jednak na razie pozostanie.

31. Po rozebraniu przyczółka północnego (maj 2007 rok).	32. Przepust dla rzeczki Strzyży.	33. Zburzony wiadukt przy Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych.

34. Wiadukt kolejowy nad ul. Ogrodową.	35. Widok na ten wiadukt z ul. Dolne Młyny, lata 70. (fot. Dariusz Gałązka)	36. Wiadukt kolejowy pomiędzy ul. Ogrodową a Rakoczego.

37. Tutaj był przystanek "Brentau" (Brętowo).	38. Widok ze wzgórza nad przystankiem w kierunku Potokowej (fot. Dariusz Gałązka).	39. Po prawej rozebrany wiadukt nad ul. Rakoczego, lata 70. (fot. Dariusz Gałązka).

40. Miejsce gdzie rozebrano wiadukt poszerzając ul. Rakoczego.	41-42. Widok na stronę północną u podnóża (po prawej stacja beznynowa) i ze strony południowej. Widać zerwany ciąg nasypu.

43. Nasyp na zachód (w kierunku Kokoszek) od rozebranego wiaduktu. Lata 70. (fot. Dariusz Gałązka).	44. Na pierwszym planie nasyp, dalej gruntowa ul. Rakoczego i w tle budowa "Moreny" w Pieckach, ok. 1980 r. (fot. Dariusz Gałązka).	45. Kilkadziesiąt metrów dalej i widok w stronę Czerska (Kokoszek). W tle obiekt ze zdjęć nr 46-49.

46. Widok (w kierunku Wrzeszcza) w ciągu nasypu na zburzony wiadukt przy ul. Dolne Migowo.	47. Zburzony wiadukt w latach 70. (fot. Dariusz Gałązka).	48. Widok w kierunku "Moreny". Drogą łączyła Migowo z Brętowem.

49. Widok w kierunku Brętowa.	50. Kładka dla pieszych pomiędzy Migowem, a Nowcem.	51. Równina za kładką. Czyżby miała tu być stacja?

52. Wiadukt nad gruntową ulicą Wołkowyską, widziany w kierunku Migowa.	53. Wiadukt nad gruntową ulicą Wołkowyską, widziany w kierunku Nowca.	54. Resztki zniszczonego wiaduktu, który łączył obecną ul. Myśliwską z Kiełpińską.

55. Wiadukt nad gruntową ul. Kiełpińską, łączącą Kiełpinek z Nowcem.	56. Widok z kiełpińskich Wiszących Ogrodów na stację w Kiełpinku i bazę paliw CPN.	57. Dworzec byłej stacji Kiełpinek widziany od południa.

58. Widok na stację w Kiełpinku spod nieistniejącej już bazy CPN. W tle Wiszące Ogrody.	59. 200 metrów od stacji w stronę Zachodniej Obwodnicy Trójmiasta (drugi wiadukt, pierwszy to droga Kiełpinek - Matarnia). Po prawej zjazd na bocznicę CPN.	60. Widok z wiaduktu drogi (w większości) gruntowej Kiełpinek - Matarnia w kierunku Wrzeszcza.

60. I widok w drugą stronę (na Czersk).	62. Pod wiaduktami ZOT. Widok w kierunku Wrzeszcza.	63. I widok w drugą stronę, na Czersk.

64. Z 200 metrów dalej. W tle ZOT. Na środku widać miejsce po świeżo odciętej szynie, która leży obok (lewy skraj fotki).	65. Widok w drugą stronę. Na pierwszym planie gołe podkłady. Tu w prawo niedługo odbiją po nowym śladzie (do lotniska) tory Trójmiejskiej Kolei Metropolitarnej.	66. W tym miejscu jest też przepust dla strumyka. Na drugim planie gruntowa, dzika droga do Karczemek.

67. Widok na wprost (w k. Czerska). Po lewej droga z Karczemek (przydałby się wiadukt). Na środku wybity stary podkład.	68. Pozostałości po wysadzonym 01.09.1939 r. wiadukcie na przedłużeniu ul. Osiedlowej w Kokoszkach, widziane z poziomu szyny.	69. Wiadukt ul. Nowatorów w Kokoszkach, tuż przed remontem. W tle stacja. Po prawej tor prowadzący kiedyś do Osowej.

70. Wiadukt ul. Nowatorów po remoncie. Tor w głębi to pozostałość linii Kokoszki - Osowa.	71. Dworzec w Kokoszkach.	72. Stacja Kokoszki, w tle wiadukt ul. Nowatorów.

73. Wiadukt nad ul. Stokłosy, widok w kierunku ul. Budowlanych.	74. Wiadukt ul. Bysewkiej Kokoszkach, w tle wiadukt DK7 w Leźnie.	75. Stacja Leźno, w tle wiadukt DK7.

76. Widok z wiaduktu drogi lokalnej na stację w Leźnie i wiadukt DK7.	77. Kratownicy most nad Radunią między Leźnem a Niestępowem.	78. Na moście. Widok w kierunku Wrzeszcza.

79. Przed stacją Stara Piła. Widok w kierunku Wrzeszcza. Po prawej tor do Pruszcza Gd.	80. Widok z wiaduktu na stację Stara Piła.	81. Widok na wiadukt od strony stacji.

82. Stacja Stara Piła w Nięstepowie.

Pomiędzy Starą Piłą a Liniewem nie zdążono wykonać żadnych prac, być może oprócz konstrukcji wiaduktu kolejowego nad rzeką Wietcisą w Trzepowie.

Przenosimy się więc do Liniewa. Tutaj linia Wrzeszcz – Czersk miała przeciąć się z linią Kościerzyna - Liniewo - Skarszewy – Pszczółki. W związku z tym Niemcy postanowili zbudować nową stację kolejową. Umiejscowiono ją na północny zachód od starej, w pobliżu Liniewskiej Góry. W związku z tym skorygowany zostałby przebieg linii z Kościerzyny do Pszczółek. Od zakrętu przed Liniewską Górą (patrząc od Kościerzyny) linia szła by prosto, okrążając od północy Liniewską Górę. Na odcinku do stacji wybudowano dwa wiadukty i wykonano prace ziemne (patrz fotki).

Na nową stację pociągi z Kościerzyny wjeżdżałyby z lewej strony (patrząc w kierunku Kościerzyny i Wrzeszcza) a z Wrzeszcza prawdopodobnie z prawej. Aczkolwiek w tym kierunku nie wykonano początkowego odcinka wykopu, jednakże kształt równiny na to wskazuje (innej możliwości zresztą nie ma).

Możliwe, że niemieccy projektanci zakładali, że niektóre pociągi (np. te nie zatrzymujące się w Liniewie) jadące z Wrzeszcza do Czerska (bądź odwrotnie) ominą Liniewo poprzez jakąś specjalną łącznicę (wg układu jak w Lipuszu).


84. Widok na równinę stacyjną w kierunku prawdopodobnego wjazdu od strony Wrzeszcza. Po lewej nowy wjazd z Kościerzyny.	85. Widok z wiaduktu drogi Liniewska Góra – Lubieszyn na równinę stacyjną.	86. Wiadukt widziany w kierunku Lubieszyna.

87. Wiadukt widziany w kierunku równiny.	88. Widok z wiaduktu w kierunku Liniewa.	89. Widok na północną część nasypu i wiadukt (w tle) z Liniewa.

90. Widok na południową część nasypu z przejazdu drogowego przez stary fragment linii Kościerzyna – Pszczółki.	91-92. Budynki, które postawiono na niedoszłym torowisku, być może podstawa wiaduktu, tor linii do Pszczółek i szosa Nowa Karczma – Stara Kiszewa. Tutaj kończyłby się wspólny odcinek obu linii. Widok z nasypu zmierzającego w kierunku Czerska i na nasyp z szosy.

93. Nasyp odbija w prawo (na południe), linia do Pszczółek biegnie prosto (na wschód).	94. Ze 100 metrów dalej, widok w kierunku Wrzeszcza.	95. Wiadukt nad drogą do Iłownicy. Widziany z Liniewa.

96. I w kierunku Liniewa.	97. W tle wspomniany wiadukt, a na nasypie powstało takie „cudo”.	98. Widok w drugą (na Czersk) stronę. Nasyp przechodzi (w tym miejscu zaadaptowany na pole) w wykop.

99. Widok na wykop (w tle Liniewo) z wiaduktu drogowego Liniewo – Pogódki.	100. Wiadukt widziany w kierunku Pogódek.	101. Widok na wiadukt w kierunku Liniewa.

102. Widok z wiaduktu (na Czersk) na drogę Liniewo – Pogódki.	103. Widok z tej drogi na wykop w kierunku Czerska.	104. Kawałek dalej wykop przechodzi w nasyp. Widok z drogi Liniewo – Garczyn.

105-106-107. Widok (na Liniewo) z wiaduktu nad drogą Liniewo – Garczyn i na sam wiadukt widziany w kierunku Liniewa i Garczyna.

108. Wyzoomowany widok ze wspomnianego wiaduktu na wykop przez Orlem.	109. Wiadukt nad wykopem dla drogi Nowa Karczma – Stara Kiszewa widziany w kierunku Orla.	110. Widok w kierunku Liniewa na wspomniany wykop.

111. Widok w kierunku Orla.	112. Widok z wykopu na wiadukt (w kierunku Liniewa).	113. Drugi wiadukt w Orlu na drodze do Chrztowa, zanim równina stacyjna.

114. Nasyp przechodzący dalej w wykop. Widok z drogi Orle - Chrztowo w kierunku Starych Polaszek.	115. Stare Polaszki - znajdujący się przy cmentarzu nasyp kolejowy, po którym prowadzi droga gruntowa z Orla.	116. Od tego miejsca do szosy do Nowych Polaszek (ok. 300 m) brak śladów. Za szosą pozostał krótki (ok. 20 m) ślad nasypu.

117. Potem przez ok. 300 m pole, następnie pojawia się nasyp, który po chwili przechodzi w wykop.	118. Wykop pomiędzy S. Polaszkami a Wilczymi Błotami. Widok w stronę Starych Polaszek. Przy drodze z Wilczych Błot do Nowych Polaszek....	119...wykop zrównuje się z polami. Za wsią Wilcze Błota znów wykop. Widok w stronę Wilczych Błot.

120. Widok w stronę Starej Kiszewy. W tle miejsce skąd zrobiono w przeciwną stronę zdjęcie nr 122.	121. Widok na kolejowy nasyp (widoczne ubytki) przy wjeździe szosą do Starej Kiszewy od strony Kościerzyny.	122. Kolejowy nasyp pomiędzy W. Błotami a S. Kiszewą. Na pierwszym planie rozebrany przez rolników fragment nasypu w miejscu przepustu nad strumykiem. W tle nasyp przechodzący w wykop w okolicy W. Błot.

123. Miejsce gdzie miała być stacja w Starej Kiszewie. Na pierwszym planie zejście na stację. Widok w kierunku W. Błot (kiedyś Wysokich Polaszek).	124. Wykop pomiędzy szosą do Kościerzyny i do Bartoszego Lasu.	125. Widok na nasyp pomiędzy drogą do Bartoszego Lasu a rzeką Wierzycą.

126.Wschodni przyczółek nasypu - tu miał powstać kolejowy most nad Wierzycą.	127. Po drugiej stronie rzeki.	128. Bardziej na lewo. Widok z przejazdu drogowego (zdjęcie nr 129).

129. Widok na przejazd drogowy polnej drogi w kierunku Bartoszego Lasu.	130. Za S. Kiszewą na nasyp kolejowy "wchodzi" od lat 70-tych asfaltowa droga (widoczna w oddali) z S.Kiszewy do Konarzyn. Nasyp na pierwszym planie został splantowany w 2003 roku.	131. Na starej drodze Stara Kiszewa - Konarzyny, tuż przed kolejnym przejazdem drogowym.

132. Przejazd drogowy starej drogi ze Starej Kiszewy do Konarzyn. Na torowisku powstała nowa, asfaltowa droga.	133. Dalej idzie ona wykopem, przechodzi w nasyp przy Jez. Długim, by następnie znowu wejść w wykop i dalej ponownie przeciąć starą drogę do Konarzyn.	134. Następnie znowu po nasypie kolejowym na wysokości Jez. Krąg (jest po drugiej stronie nasypu).

135. Nasyp ze zdjęcia nr 134 widziany w stronę S. Kiszewy.	136. Przed Konarzynami droga schodzi z nasypu (dalej asfalt położono po szlaku starej drogi), który dalej jest w kilku miejscach przedzielony wjazdami na działki.	137. Działkowicze powykupywali tereny wraz ze szlakiem niedoszłej linii kolejowej, także ewentualna budowa drogi rowerowej już na starcie napotyka na trudności.

138. Szlak linii kolejowej widziany (w kierunku S. Kiszewy) z drogi gruntowej Konarzyny - Przywiczno (Nowa Karczma, obecnie już część Wygonina).	139. I wykop widziany w kierunku Konarzyn	140. Widok z niedoszłego nasypu drogi gruntowej Konarzyny - Wygonin na niedoszły nasyp drogi do Przywiczna. Obie drogi miały łączyć się przed linią kolejową i przechodzić nad nią po wiadukcie.

141. Wykop kolejowy widziany z drogi Konarzyny - Wygonin w kierunku Konarzyn. W tym miejscy zaczyna się poszerzać, a więc tu miała rozpoczynać się stacja Konarzyny. Kolejny działkowicz zagrodził kolejowy szlak.	142. Miejsce gdzie miała być stacja Konarzyny. Widok w kierunku S. Kiszewy. Po lewej stronie nasyp zrównuje się z terenem, gdzie zapewne miał stanąć budynek dworca. Widać znaczne ubytki w nasypie, który dalej, poprzez wiadukt miał przechodzić nad drogą w kierunku Wojtala i Czarnej Wody.	143. Dalej nasyp przechodzi w wykop. W jego początkowej części (dalszy plan) ukształtowanie terenu pod sam tor już nie istnieje, uchowało się bliżej wejścia wykopu w las, co widać na pierwszym planie.

144. Wykop wchodzi w las i zamienia się w powoli rosnący nasyp, który wkrótce przecina przejazd drogowy łączący nieistniejącą już osadę Tramkule z Konarzynynami.	145. Nasyp urasta coraz bardziej.	146. Nasyp na wysokości nieistniejącej osady Tramkule.

147. Torowisko w okolicy Kaczego Błota. Doskonale zachowane rowy melioracyjne.	148 .Torowisku kilkaset metrów przed stacją Bąk.	149. Torowisko pomiędzy starą "węglówką" (w tle, wraz z drogą gruntową z Bąka w stronę Czerska) a zbudowanym odcinkiem linii Czersk - Wrzeszcz.
		brak zdjęcia
150. Na pierwszym planie torowisko a w tle łącznica ze stacji Bąk do zbudowanego odcinka linii Czersk - Wrzeszcz.	151. Pociąg relacji Kościerzyna - Czersk wjeżdża z łącznicy na zbudowany odcinek linii Czersk - Wrzeszcz.	152. Most kolejowy nad Kanałem Wdy.
brak zdjęcia		brak zdjęcia
153. Most kolejowy nad Wdą.	154. Stacja Karsin.	155. Most kolejowy nad Niechwaszczą.
brak zdjęcia	brak zdjęcia	brak zdjęcia
156. Wiadukt kolejowy koło miejscowości Mokre nad drogą lokalną Karsin - Czersk.	157. Wiadukt kolejowy w Czersku nad drogą lokalną Karsin - Czersk. Nasz linia biegnie po nim razem ze słynnym Ostbahn'em.	158. Stacja Czersk.

Zdjęcia wykonałem (oprócz kilku fotek zrobionych specjalnie dla mnie oraz ujęć archiwalnych i zdjęć ze zbiorów Dariusza Gałązki, które autor mi udostępnił) w latach 2002, 2003 i 2004 .

W 2006 roku wykonałem i dodałem zdjęcia nowych miejsc oraz podmieniłem niektóre starsze fotki (do rozpoznania po załączonej na fotce dacie lub podpisie czerwonym tekstem).

W 2007 roku dołączyłem aktualną fotkę ze Słowackiego, w 2008 roku dodałem pięć zdjęć, w tym cztery ze Starej Piły (Niestępowa), jedno z Orla i jedno z tzw. "Mostku Weisera" (fot. Piotr Jakubiak), wszystkie podpisane zielonym tekstem.

W 2009 dołączyłem kolejne zdjęcia (z Kiełpinka i Karczemek) zaznaczone purpurowym tekstem.

„Danziger Neueste Nachrichten” nr 304/1913, 30 grudnia 1913 r.
Das Komitee zur Vorbereitung des Eisenbahnprojektes Danzig – Czersk – Tuchel – Crone – Bromberg hat die Vorarbeiten für die Strecke Lienfelde – Altemühle bis Meisterwalde beendet. Die betreffende Denkschrift soll in kurzem dem Minister der öffentlichen Arbeiten überreicht werden. Die gewählte Strecke schließt eine größere Anzahl ländlicher Ortschaften auf, als es bei einer anderen Linienführung möglich wäre. Bezüglich der ebenfalls von dem Komitee bearbeiten Teilstrecke Tuchel – Czersk sind die Planunterlagen beschafft und die Feldarbeiten beendet.

Komitet ds. Przygotowania Projektu Kolejowego Gdańsk - Czersk - Tuchola - Koronowo - Bydgoszcz zakończył prace przygotowawcze dla odcinka Liniewo - Stara Piła przez Mierzeszyn. Dotyczące je memorandum zostanie wręczone Ministrowi Robót Publicznych. Wybrany odcinek przebiega przez większą liczbę wiejskich miejscowości, niż w innych trasowanych wariantach. Odnośnie co do odcinka Tuchola – Czersk Komitet również opracował plany i ukończył prace w polu.

„Danziger Zeitung” nr 193/1914, 26 kwietnia 1914 r.
„Die Neubahnlinie Langfuhr – Altemühle”
[...] Weit wichtiger noch erscheint uns die neue Altemühler Linie angesichts der Neuesten Eisenbahnforderung nach einer Verbindung Czerk – Lienfelde, für die der neue Etat 7 850 000 Mark verlangt. Ist mit der neuen Altemühler Linie schon ein Schritt auf dem Wege einem kürzeren Verbindung zwischen Danzig und Berlin getan, so ist die projektierte Neubaustrecke Czersk – Lienfelde bestimmt, die kommende Berliner Linie weiter zu vervollkommen [...]

Nowa linia kolejowa Wrzeszcz - Stara Piła
Znacznie ważniejsze jest, że wydaje się nam, iż nowa linia staropilska wobec nowych oczekiwań spowodowała przeznaczenie 7 850 000 marek budżetu na odcinek Liniewo – Czersk . Nowa linia staropilska jest krokiem do krótszej drogi między Gdańskiem i Berlinem, zatem projekt nowobudowanej linii Czersk - Liniewo oznacza dalszą kontynuację linii do Berlina.


Nasyp kolejowy na granicy Wrzeszcza i Oliwy. Wiaduktu nad obecnymi ulicami Grunwaldzką i Wita Stwosza. Obok wiadukty nad obecnymi ulicami Wita Stwosza i Polanki. Rok 1929. Zdjęcia z Instytutu Herdera (www.herder-institut.de), pokazane na wystawie na Długim Targu w maju 2010 roku.


83.